رینیت آلرژیک یا تب یونجه چیست و چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد؟

مقدمه و شناخت بیماری

رینیت آلرژیک (تب یونجه) چیست؟

رینیت آلرژیک (Allergic Rhinitis)، که به نام تب یونجه (Hay Fever) نیز شناخته می‌شود، نوعی پاسخ آلرژیک به ذرات معلق در هوا به نام آلرژن‌هاست. وقتی این آلرژن‌ها را از طریق بینی یا دهان تنفس می‌کنید، بدن شما با آزاد کردن ماده‌ای طبیعی به نام هیستامین واکنش نشان می‌دهد.

شاید بپرسید دلیل نامگذاری این بیماری به تب یونجه چیست؟ برخلاف اسمش، تب یونجه ربطی به یونجه ندارد و معمولاً هم تب ایجاد نمی‌کند!

علائم تب یونجه شامل عطسه، گرفتگی بینی، خارش بینی، گلو، دهان و چشم‌هاست. این بیماری با سرماخوردگی فرق دارد و مسری نیست. همچنین، همه انواع رینیت (التهاب بینی) آلرژیک نیستند. بعضی‌ها به رینیت غیرآلرژیک مبتلا می‌شوند که علائم مشابهی دارد؛ اما ناشی از التهاب است، نه آلرژن یا هیستامین.

متن انگلیسی:

.Allergic rhinitis is a risk factor for asthma onset, and uncontrolled moderate-to-severe allergic rhinitis significantly affects asthma control

ترجمه متن:

رینیت آلرژیک یک عامل خطر برای شروع آسم است و رینیت آلرژیک کنترل‌نشده با شدت متوسط تا شدید به طور قابل‌توجهی بر کنترل آسم تأثیر می‌گذارد.

(منبع)

رینیت آلرژیک (تب یونجه) چقدر شایع است؟

رینیت آلرژیک یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در جهان است که معمولاً در طول زندگی فرد ادامه می‌یابد. گزارش‌های جهانی نشان می‌دهد که شیوع این بیماری در کودکان بین 2٪ تا 25٪ و در بزرگسالان بین 1٪ تا بیش از 40٪ متغیر است.

در ایران، بر اساس مطالعات انجام‌شده، شیوع رینیت آلرژیک در کودکان ۶ تا ۷ سال حدود ۱۲٪ و در نوجوانان ۱۳ تا ۱۴ سال حدود ۲۱٪ است. همچنین، شیوع بیماری آسم در کودکان دوره ابتدایی در ایران حدود ۴٪ گزارش شده است.

چگونه بفهمم که تب یونجه است یا سرماخوردگی؟

علائم تب یونجه و سرماخوردگی مشابه هستند، اما تفاوت‌هایی وجود دارد. خارش، قرمزی و آبریزش چشم‌ها در آلرژی‌ها شایع‌تر است. سرماخوردگی معمولاً با درد عضلانی و تب همراه است.

رینیت آلرژیک معمولاً عامل محرکی مانند تغییر فصل یا حضور حیوان خانگی جدید دارد. آلرژی‌ها اغلب در زمان‌های مشخصی از سال، مانند بهار و اواخر تابستان، بروز می‌کنند و به سرعت شروع می‌شوند. در مقابل، سرماخوردگی توسط ویروس ایجاد می‌شود و از طریق تماس با افراد مبتلا منتقل می‌گردد.

برای تشخیص اینکه تب یونجه دارید یا سرماخوردگی، باید به علائم، زمان شروع و مدت زمان آن‌ها توجه کنید. در جدول زیر تفاوت‌های این دو را به صورت خلاصه توضیح داده‌ایم:

علائم و علت‌ها

چه چیزی باعث رینیت آلرژیک می‌شود؟

رینیت آلرژیک زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به محرکی در هوا واکنش نشان می‌دهد. این محرک‌ها (آلرژن‌ها) بسیار ریز هستند و به راحتی از طریق بینی یا دهان استنشاق می‌شوند.

آلرژن‌ها برای اکثر افراد بی‌ضرر هستند، اما در افراد مبتلا به تب یونجه، سیستم ایمنی آنها را به عنوان عامل بیگانه شناسایی می‌کند. سیستم ایمنی با ترشح مواد شیمیایی طبیعی، از جمله هیستامین، به جریان خون واکنش نشان می‌دهد. هیستامین باعث التهاب و خارش غشاهای مخاطی بینی، چشم‌ها و گلو می‌شود.

آلرژن‌های رایج عبارت‌اند از:

• مایت‌های گرد و غبار در فرش، پرده، ملحفه و مبلمان
• گرده‌های درختان، چمن و علف‌های هرز
• پوست‌ریزی حیوانات خانگی
• اسپورهای کپک
• بزاق و مدفوع سوسک‌ها

علائم رینیت آلرژیک چیست؟

علائم تب یونجه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آبریزش بینی و گرفتگی بینی (احتقان)
• خارش و قرمزی چشم‌ها
• عطسه
• سرفه
• خارش بینی، کام یا گلو
• ترشحات مخاطی که به پشت گلو می‌ریزد (ترشحات پشت بینی)
• تورم و کبودی زیر چشم
• خستگی شدید، اغلب به دلیل خواب نامناسب

افراد معمولاً چه زمانی به تب یونجه مبتلا می‌شوند؟

تب یونجه می‌تواند در هر زمانی از سال رخ دهد. آلرژی‌های فصلی معمولاً در بهار، تابستان و اوایل پاییز، زمانی که گیاهان شکوفا می‌شوند و میزان گرده‌ها افزایش می‌یابد، بروز پیدا می‌کنند؛ البته فصل گرده‌ها بسته به منطقه جغرافیایی متفاوت است. آلرژی‌های دائمی نیز در تمام طول سال وجود دارند و ناشی از محرک‌هایی مانند شوره حیوانات خانگی، سوسک‌ها و مایت‌های گرد و غبار هستند.

چه کسانی در معرض ابتلا به رینیت‌آلرژیک هستند؟

آلرژی‌ها ارثی هستند. اگر یکی از والدین یا اعضای نزدیک خانواده آلرژی داشته باشند، احتمال ابتلا به تب یونجه بیشتر است. افراد مبتلا به آسم یا اگزما نیز بیشتر در معرض خطر هستند.

چه عواملی خطر بروز تب یونجه را افزایش می‌دهند؟

موارد زیر می‌توانند خطر ابتلا به تب یونجه را افزایش دهند:

• داشتن آلرژی‌های دیگر یا آسم
• داشتن بیماری به نام درماتیت آتوپیک یا اگزما، که باعث تحریک و خارش پوست می‌شود.
• وجود آلرژی یا آسم در میان اعضای خانواده؛ یعنی پدر، مادر، خواهر یا برادر
• زندگی یا کار در محیطی که دائماً فرد را در معرض آلرژی‌زاها قرار می‌دهد؛ مانند شوره حیوانات یا مایت‌های گرد و غبار.
• تماس با دود یا رایحه‌های تند که باعث تحریک مخاط بینی می‌شوند.
• داشتن مادری که در سال اول زندگی سیگار می‌کشیده است.

عوارض تب یونجه

عوارض تب یونجه عبارت‌اند از:

• اختلالات خواب
• خستگی در طول روز
• سردرد
• تمرکز ضعیف
• عفونت گوش میانی (اوتیت مدیا) در کودکان
• سینوزیت

تب یونجه در کودکان ممکن است باعث عفونت‌های مکرر گوش شود و در بزرگسالان عفونت‌های سینوسی (سینوزیت) را تحریک کند. تب یونجه درمان‌نشده همچنین ممکن است خطر ابتلا به آسم را افزایش دهد یا کنترل آسم را دشوارتر کند.

توجه کنید که اگر آسم دارید، درمان علائم بینی بسیار مهم است؛ چون هم آسم و هم تب یونجه باعث مشکل در تنفس می‌شوند. حدود ۴ نفر از هر ۵ نفر مبتلا به آسم، به تب یونجه هم مبتلا هستند.

تشخیص و آزمایش‌ها

تب یونجه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک با معاینه و بررسی علائم، تب یونجه را تشخیص می‌دهد. ممکن است آزمایش‌های آلرژی هم انجام شود تا مطمئن شوند که مشکل شما به دلیل آلرژی است.

یکی از این آزمایش‌ها، آزمایش خون آلرژی است که آنتی‌بادی‌های بدن شما در برابر مواد آلرژی‌زا (آلرژن‌ها) را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش به نام IgE شناخته می‌شود و می‌تواند اکثر آلرژی‌ها، از جمله آلرژی‌های غذایی را تشخیص دهد.

پزشک ممکن است آزمایش پوستی را هم پیشنهاد کند. در این آزمایش، نمونه‌های کوچکی از آلرژن‌های مختلف روی پوست (معمولاً ساعد یا پشت) قرار می‌گیرد و با سوزن خراشیده می‌شود. اگر به آلرژن خاصی حساسیت داشته باشید، آن ناحیه طی ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قرمز، خارش‌دار و ملتهب می‌شود. به این ترتیب، پزشک می‌تواند آلرژن‌های عامل علائم شما را شناسایی کند.

نتیجه مثبت آزمایش ثابت نمی‌کند که آلرژی‌زا باعث علائم شما است، بلکه فقط نشان می‌دهد که بدن شما به کدام ماده آلرژی‌زا حساس است. مهم است که به پزشک خود در مورد مواجهه با هرگونه عوامل تحریک‌کننده در محیط کار یا خانه، بگویید و توضیح دهید علائم چگونه بر کیفیت زندگی شما تأثیر گذاشته‌اند.

درمان و دارو‌ها

چگونه از شر تب یونجه خلاص شوم (درمان تب یونجه)؟

درمان تب یونجه به اینکه به چه چیز آلرژی دارید و علائم شما چقدر شدید است، بستگی دارد. اغلب می‌توان رینیت آلرژیک را بدون مراجعه به پزشک عمومی درمان کرد. اگر می‌دانید کدام آلرژی‌زاها تب یونجه شما را تحریک می‌کنند، اجتناب از آنها ممکن است علائم شما را کاهش دهد.

پزشک داروساز نیز می‌تواند داروهایی را به شما پیشنهاد دهد که کمک‌کننده هستند، مانند:

• آنتی‌هیستامین‌ها
• اسپری‌های بینی یا قطره‌های ضد احتقان برای باز کردن بینی (ضد احتقان‌ها نباید برای کودکان زیر ۶ سال استفاده شوند)
• اسپری‌های بینی یا محلول‌های آب نمک برای شستشوی داخل بینی
• می‌توانید اسپری‌های بینی را بدون نسخه پزشک خریداری کنید، اما نباید بیش از ۳ روز از آنها استفاده کنید، زیرا ممکن است باعث تشدید علائم و رینیت دارویی شوند.

درمان‌های دارویی رینیت‌آلرژیک یا تب یونجه

داروها نمی‌توانند تب یونجه را درمان کنند، اما می‌توانند علائم شما را کاهش دهند. داروهای متعددی برای بهبود علائم تب یونجه وجود دارد. این درمان‌ها به شکل‌های مختلف مانند شربت، قرص، قطره چشم، اسپری بینی و تزریق ارائه می‌شوند. قبل از مصرف هر دارویی، با پزشک مشورت کنید، به ویژه اگر باردار هستید یا مشکلات سلامتی دیگر دارید.

• کورتیکواستروئیدهای داخل بینی: اینها اسپری‌های بینی هستند که التهاب را کاهش می‌دهند. اسپری‌های بینی کورتیکواستروئیدی باید هر روز برای مؤثر بودن استفاده شوند. ممکن است چند روز طول بکشد تا اثرات آنها را ببینید. برندهای مختلفی مانند فلوتیکازون و مومتازون در دسترس هستند، بنابراین از پزشک خود بپرسید کدام یک برای شما مناسب است.
• آنتی‌هیستامین‌ها: این داروها هیستامین (ماده شیمیایی که بدن زمانی که در معرض آلرژی‌زا قرار می‌گیرد، آزاد می‌کند) را مسدود می‌کنند. آنها به صورت قرص، شربت، اسپری بینی و قطره چشم در دسترس بوده و شامل لوراتادین، ستیریزین، فکسوفنادین و لووسیتیریزین هستند. فقط زمانی که علائم دارید، آنها را مصرف کنید.
• اسپری‌های بینی ترکیبی: اینها حاوی آنتی‌هیستامین و کورتیکواستروئید هستند. آنها مزایای هر دو دارو را ارائه می‌دهند.
• اسپری‌های ضد احتقان: این داروها (دکونژستانت‌ها) از جمله اسپری بینی فنیل‌افرین احتقان بینی و سینوس‌ها را کاهش می‌دهند. نکته مهم اینکه نباید بیشتر از چند روز در هر بار استفاده شوند، زیرا استفاده طولانی‌مدت می‌تواند علائم شما را بدتر کند.
• قرص‌های ضد احتقان: مانند سودوافدرین که اینها نیز بینی شما را باز و خشک می‌کنند، اما ممکن است عوارض جانبی مانند لرزش، دشواری در خواب، اضطراب یا افزایش فشار خون داشته باشند. با داروساز صحبت کنید تا بررسی کنید آیا قرص‌های ضد احتقان برای شما مناسب هستند یا خیر؛ به ویژه اگر فشار خون بالا دارید.
• مهارکننده‌های لوکوترین: این قرص‌ها که تنها با نسخه قابل دسترسی هستند، لوکوترین را مسدود می‌کنند. مونته‌لوکاست رایج‌ترین مهارکننده لوکوترین است. برخی افراد در هنگام مصرف این دارو، تغییرات خلقی، رویاهای زنده، حرکات غیرارادی عضلات و بثورات پوستی را تجربه می‌کنند.

ایمونوتراپی

این درمان با کمک به بدن برای تحمل آلرژن‌ها عمل می‌کند. پزشک سری تزریقاتی (تزریقات آلرژی یا ایمونوتراپی زیرپوستی) با مقدار کمی از آلرژن تجویز می‌کند. در هر تزریق، مقدار آلرژن افزایش می‌یابد. با مرور زمان، سیستم ایمنی به آلرژن عادت کرده و واکنش نشان نمی‌دهد.

این درمان فقط باید توسط یک پزشک متخصص مانند یک ایمونولوژیست بالینی انجام شود.

رینیت آلرژیک چند روز طول می‌کشد؟

مدت زمان بیماری متفاوت است. علائم اکثر افراد با مصرف دارو طی چند روز کنترل می‌شوند، اما باید تا زمانی که آلرژن در هوا وجود دارد، به مصرف دارو ادامه دهند. برخی افراد برای هفته‌ها یا ماه‌ها علائم تب یونجه را تجربه می‌کنند، به ویژه اگر نتوانند یا نخواهند دارو مصرف کنند.

درمان و پیشگیری‌های خانگی

اگر تب یونجه دارید، بهترین کار این است که مواجهه خود را با آلرژی‌زاهای عامل علائم خود کاهش دهید. همچنین باید داروهای آلرژی را قبل از مواجهه با آلرژی‌زاها، طبق دستور پزشک مصرف کنید.

مثلا اگر در خانه باغبانی می‌کنید، تحقیق کنید که کدام گیاهان کمتر احتمال دارد تب یونجه را تحریک کنند. هر گیاهی که ممکن است علائم را تحریک کند را حذف کنید. اگر علائم شما توسط شوره حیوانات ایجاد می‌شود، ممکن است نیاز باشد حیوانات خانگی را در بیرون نگه دارید. اگر علائم شما شدید است، نباید حیوان خانگی نگهداری کنید.

چگونه بینی خود را با محلول آب نمک خانگی شستشو دهیم؟

• یک لیوان آب جوشیده و خنک شده را با نصف قاشق چایخوری نمک مخلوط کنید.
• محلول را به آرامی داخل بینی خود بچکانید.
• سر خود را به عقب خم کنید و اجازه دهید محلول به مدت چند دقیقه داخل بینی شما بماند.
• سپس سر خود را به جلو خم کنید و محلول را خارج کنید.
• این کار را برای هر دو سوراخ بینی تکرار کنید.
• بعد از شستشو، بینی خود را به آرامی خشک کنید.
• اگر تب دارید یا احساس می‌کنید که نمی‌توانید فعالیت‌های معمول خود را انجام دهید، سعی کنید در منزل بمانید و از تماس با دیگران اجتناب کنید تا احساس بهتری پیدا کنید.

پیشگیری، مدیریت و کنترل

آیا می‌توانم از تب یونجه پیشگیری کنم؟ (بایدها و نبایدها)

اگر به رینیت آلرژیک مبتلا هستید، همیشه امکان اجتناب از مواد آلرژی‌زا و در نتیجه پیشگیری از تب یونجه وجود ندارد. اما می‌توانید اقداماتی را انجام دهید تا علائم خود را کاهش دهید:

راهنمای مراجعه به پزشک

چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟‌

به پزشک مراجعه کنید اگر:

• علائم شما مداوم هستند؛ یعنی حداقل ۴ روز در هفته و به مدت ۴ هفته یا بیشتر، علائم را تجربه می‌کنید.
• علائم شما بر خواب یا فعالیت‌های روزانه مانند کار، مدرسه، ورزش یا تفریح تأثیر می‌گذارد.
• داروهای ضد آلرژی بدون نسخه علائم را تسکین نمی‌دهند یا عوارض جانبی ایجاد می‌کنند.
• بیماری دیگری دارید که می‌تواند علائم تب یونجه را تشدید کند؛ مانند پولیپ بینی، آسم یا عفونت‌های سینوسی مکرر.
• نمی‌دانید که چه چیزی باعث بروز علائم شما می‌شود.

بسیاری از افراد -به ویژه کودکان- به علائم تب یونجه عادت می‌کنند؛ بنابراین ممکن است تا زمانی که علائم شدید نشود، به دنبال درمان نباشند. اما دریافت درمان مناسب ممکن است تسکین‌بخش باشد.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

علائم تب یونجه می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد، اما درمان‌های مؤثری برای این مشکل وجود دارد. میلیون‌ها بزرگسال و کودک با دارو و تغییر سبک زندگی، تب یونجه را کنترل می‌کنند. با پزشک خود در مورد روش‌های تسکین علائم و بهبود تنفس مشورت کنید.